Sırbistan- Azerbaycan arasındaki diplomatik ilişkiler enerji alanında yapılan iş birlikleri üzerinden şekillenmektedir. Her iki ülkenin enerji sektöründeki potansiyeli, aralarındaki diplomatik ilişkileri güçlendirmelerine ve bölgesel iş birliğine odaklanmalarına olanak sağlamaktadır.

Zengin enerji kaynakları ile dünya siyasetinde önemli bir yere sahip olan Azerbaycan, dünya enerji piyasasındaki stratejik konumu ve sahip olduğu kaynaklarla, küresel siyasette etkili bir aktör olma potansiyelini günden güne artırmaktadır. Hazar Denizi'nin güneyinde yer alan Azerbaycan, zengin petrol ve doğal gaz rezervleriyle dikkat çekerken, enerji sektöründeki bu dinamizmi, ülkenin ekonomik kalkınmasında önemli bir itici güç haline getirmiştir.

Bu analiz, Azerbaycan'ın enerji kaynakları ve dünya siyasetindeki stratejik rolünü anlamaya yönelik bir çerçeve sunmayı hedeflemektedir. Ülkenin enerji zenginliği, bölgesel ve küresel siyasetteki etkileşimlerini belirlemede kilit bir faktör oluştururken, aynı zamanda enerji diplomasisi aracılığıyla uluslararası ilişkilerde nasıl bir yer edindiğini ortaya koymaktadır.

Sırbistan bakıldığında ise ülkenin kömür, hidroelektrik, doğal gaz ve yenilenebilir enerji kaynakları üzerinden enerji ihtiyacını karşılamaya çalıştığını söyleyebiliriz. Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, ülkesinin enerji ihtiyacını karşılayabilmek adına 2022 ayının Ocak ayından beri Azerbaycan ile olumlu diplomatik temaslar sürdürmektedir.[1]

Yukarıda bahsi geçen diplomatik ilişkilerin mercek altına alınması hem Azerbaycan’ın hem de Sırbistan’ın ilerleyen süreçte yapabileceği diplomatik iş birliklerini ve bunun bölge siyasetine etkisini tespit edebilmek açısından önemli ipuçları sunabilir.

2023 yılının Mayıs ayında Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in başkent Belgrad'da önce ABD'li senatörler Chris Murphy ve Gary Peters'i, ardından Azerbaycan Milli Meclis Başkanı Sahibe Gafarova'yı kabul etmesiyle iki ülke arasındaki ilişkiler en üst noktasına ulaşmıştır. 

Görüşmelerin ardından sosyal medya hesabından açıklamalarda bulunan Vucic, ABD'li senatörlere Kosova ile diyaloğa destek vermeleri dolayısıyla teşekkür ettiğini ifade ederek, "Sırp Belediyeler Birliğinin kurulmasının öncelik olduğunu ilettim." ifadesini kullanmıştır. ABD ile ilişkilerini daha da geliştirmek için neler yapılabileceğini değerlendirdiğini belirten Vucic, ülkesinin bu yönde istekli olduğunu belirtmiştir.

 Vucic, Azerbaycan Milli Meclis Başkanı Sahibe Gafarova ile ikili ilişkileri görüştüklerini, ekonomi ve diğer alanlarda faydalı olabilecek durumları da değerlendirdiklerini belirterek Azerbaycan ile ilişkileri de geliştirmek istediklerine işaret ederek, bu durumun iki ülke vatandaşlarının çıkarına olacağını vurgulamıştır.

Azerbaycan ve Sırbistan arasındaki diplomatik iş birliğinin en temel dayanağının enerji kaynakları üzerinden yapıldığı rahatlıkla söylenebilse de iki ülkenin bir konu da daha mücadele etme biçim bakımdan diplomatik yakınlık kurduğu açıktır.  Bu konu hiç şüphesiz ki Kosova meselesidir.

1999’dan 17 Şubat 2008 tarihine kadar BM koruması atındaki Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesiyle başlayan Kosova- Sırbistan Savaş’ında Azerbaycan’ın Sırbistan’ın tarafında yer alması iki ülke arasındaki diplomatik bağların temellerin atılmasına olanak sağlamıştır. 

Bu sürecin nasıl gerçekleştiğine göz atarsak şunları söyleyebiliriz: Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesinin hemen ardından ABD ve bazı Avrupa ülkeleri Kosova'nın bağımsızlığını tanımıştır. Ancak, dünya kamuoyunun bu konuda ciddi görüş farklılıkları yaşadığı da aşikardır.

Kosova'nın bağımsızlığına karşı ilk tepki gösteren ülkeler arasında Azerbaycan yer almıştır.  17 Şubat'ta Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı sözcüsü devletin tutumunu şu şekilde deklare etmiştir:

"Kosova'nın bağımsızlık ilanı uluslararası hukuka aykırı ve yasadışıdır".

Bu açıklamayı takip eden süreçte Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Azerbaycan barış güçlerinin Kosova’dan çekilmesi için Meclis’e bir çağrı göndermiş ve Kosova’da Türk taburunun bir parçası olarak faaliyet gösteren 34 üyeli Azerbaycan barış gücü, Milli Meclis'in (Parlamento ) 4 Mart'ta aldığı bir kararla geri çağrılmıştır. Nisan ayında ise müfreze Azerbaycan'a dönmüştür.

Azerbaycan’ın Kosova- Sırbistan geriliminde Sırbistan tarafında yer almasının diplomatik olarak çok önemli sebebi vardır. Sırbistan’a bağlı olan Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesi ve uluslararası kamuoyunda ve uluslararası hukukta bunun karşılık bulmasının Karabağ için bir tehdit unsuruna dönüşme potansiyeli.

Buradan hareketle Azerbaycan-Sırbistan diplomatik ilişkileri özetlendiğinde şunları söylemek mümkündür. Bu iki ülke tarihsel, kültürel ve siyasi bağlarla şekillenmiştir. Diplomatik arenada birbirlerini destekleyen Azerbaycan ve Sırbistan, egemenlik ve toprak bütünlüğü konularında benzer politikaları paylaşmaktadır. Bu yakın ilişkiler, ikili iş birliği alanlarını genişletmeye yönelik bir zemin oluşturarak, bölgesel istikrarın ve kalkınmanın güçlenmesine katkı sağlamaktadır. Azerbaycan ve Sırbistan arasındaki bu olumlu ilişkiler, her iki ülkenin de uluslararası sahnede daha etkin bir şekilde varlık göstermelerini sağlamakta ve karşılıklı çıkarlara dayalı bir iş birliğinin önemini vurgulamaktadır.

[1] “Sırbistan, ABD ve Azerbaycan ile ilişkilerini geliştirmek istiyor”. ( 25 Mayıs, 2023). Erişim Adresi: https://www.trthaber.com/haber/dunya/sirbistan-abd-ve-azerbaycan-ile-iliskilerini-gelistirmek-istiyor-769970.html.