Uluslararası kamuoyunun dikkati son günlerde tekrardan Ortadoğu’ya dönmüşken 1990’ların Balkanlar’ını hatırlatan tedirgin edici haber Makedonya’nın kuzeyinden geldi. Kumanova şehrinde Makedon güvenlik güçleriyle silahlı Arnavut gruplar arasında cumartesi günü başlayan ve yaklaşık 28 saat süren çatışmaların arından 8 Makedon emniyet mensubu, 14 silahlı saldırgan hayatını kaybetti ve 37 emniyet mensubu da yaralandı.[i]

Kumanova’da yaşanan olaylar her ne kadar Balkanlar’da şok edici gelişme başlığıyla medyaya servis edilmiş olsa da aslında ülkede Makedon ve Arnavut kimlikleri arasında yaşanan çatışma çok da yeni bir gelişme değildir. Öyle ki Ocak-Kasım 2001 tarihleri arasında Makedonya’da Makedon güvenlik güçleri ve silahlı Arnavut gruplar arasında yaşanan çatışmalarda toplamda 5000’e yakın askeri ve sivil kayıp verilmişti. Yaşanan çatışmalar neticesinde aynı yıl imzalanan Ohri Çerçeve Antlaşması ile ülkedeki Arnavut dilinin ve kimliğinin tanınması yönünde önemli çalışmalar yapılmıştır. Ancak 2001 sonrası her iki kimlik arasında yaşanan çatışmalar azalmamış tam aksine sıklıkla tekrar eden bir hal almıştır.

Tıpkı Bosna-Hersek örneğinde görüldüğü üzere ne 1995 yılında imzalanan Dayton Antlaşması Bosna-Hersek’teki sorunlara tam anlamıyla çözüm üretebilmiştir; ne de 2001 yılında imzalanan Ohri Çerçeve Antlaşması Makedonya’daki iki kimlik arasında yaşanan sorunları ortadan kaldırmayı başarabilmiştir.

Şüphesiz ki, Makedonya’da Arnavutlar ile Makedonlar arasında yaşanan çatışmalar sadece basit çatışmalardan ibaret değildir. Her şeyden önce ekonomik sorunlar ve ülke içi gelişmişlik farkı ülkedeki etnik tansiyonu yükselten nedenlerin başında gelmektedir. Bir başka ifadeyle Vardar Nehri başkent Üsküp’ü sadece fiziksel anlamda bölmekle kalmayıp ekonomik anlamda da bölünmüş bir ülke realitesini ortaya koymaktadır. Nehrin kuzey tarafında birlikte yaşayan Müslüman Arnavutlar ile Türklerin yaşamakta olduğu kısım Makedonların yaşamakta olduğu güney kısma oranla çok daha geri kalmış vaziyettedir. Bu durum ise uluslararası ilişkilerde sıklıkla tekrarlanan birden fazla etnik unsur içeren siyasi yapılanmalarda ekonomik sorunlar etnik milliyetçiliği tırmandırır argümanıyla tam olarak örtüşmektedir.

İkinci olarak ise son dönemlerde Makedon milliyetçiliğinin Büyük İskender ve Rahibe Teresa miti etrafında kendini tanımlama sürecine girmesi ülkedeki dini uyumu da önemli ölçüde tahrip etmektedir. Öyle ki Makedonya’nın yüzde 25’i (509.000) Arnavutlardan oluşmaktadır ve Makedonya nüfusunun yüzde 33’ü (660.000) Müslümandır. 2008 yılında Kosova’nın bağımsızlığının ardından ABD’nin önemli desteğini alan Arnavutlar da istedikleri zaman Makedon hükümetini zor duruma sokabileceklerinin ve ülkede çatışma ortamı yaratabilecek güce sahip olduklarının son derece farkındadırlar.[ii]

Bu bağlamda Kumanova’da başlayan çatışmalar ülkeyi bir iç savaşa sürükleme potansiyeline sahiptir. Tam bu noktada üzerinde durulması gereken konu ise ülkede yaşayan Türk nüfusun ve Türk dış politikasının krize ne şekilde yaklaşması gerektiği sorusudur. Ülkede halihazırda yaklaşık 80 bin Türk yaşamaktadır. Mevcut görünümde ülkede yaşayan Türk nüfusun kimlik mücadelelerinde ve sorunlarını dile getirmede siyasi ve diplomatik kanalları tercih ettiği görülmektedir.

Bu bağlamda Türk dış politikasının Makedonya’daki krize sadece Türk azınlık bağlamında yaklaşmaması gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki, ülkede yaşayan Arnavut nüfusun çok büyük bir kısmı da Müslümandır ve Türk nüfusla gerek coğrafi açıdan gerek kimlik açısından önemli benzerliklere sahiptir. Türkiye’nin mevcut durumda yapması gereken Makedonya politikasını ABD-Arnavutluk-Makedonya üçgeni etrafında yapıcı bir misyonla şekillendirmektir.

Aksi takdirde Arnavut milliyetçiliğinde yükselişe geçmesi muhtemel bir Türk karşıtı söylem ülkede yaşayan 80 bin Türk’ü çok zor durumda bırakma riskini taşımaktadır. [iii]

[i] Çatışmalarda Makedonya’nın Kumanova Kenti Savaş Alanına Döndü, http://www.cnnturk.com/dunya/catismalarda-makedonyanin-kumanova-kenti-savas-alanina-dondu?page=1#photo, Erişim Tarihi: 13.05.2015

[ii] Akif Emre, Makedonya’da Balkanlar Yeniden Şekilleniyor, http://m.yenisafak.com.tr/yazarlar/akifemre/makedonyada-balkanlar-yeniden-sekilleniyor-52982, Erişim Tarihi: 13.05.2015

[iii] A.g.e.