Beslan’da yaklaşık 350 kişinin ölümü ile neticelenen okul baskınını ve Rusya’daki diğer bir çok eylemi üstlenmiş olan Çeçen komutan Şamil Basayev’in öldürüldü. Rusya Federal Güvenlik Servisi Başkanı Nikolay Patruşev’in açıklamasına göre G8 toplantısı öncesi ses getirecek büyük bir terör eylemi planlayan Basayev İnguşetya’da öldürüldü. Pazartesi gece  saat 00.30 civarında Nazran’a 2 km uzaklıkta Ekojevo köyü yakınlarında yük arabası ve birkaç otomobilde ilerleyen gruba Rus özel birlikleri bir operasyon düzenledi. 1996 yılında Cevher Dudayev'e yapılan saldırı benzeri bir operasyon düzenleyen Rus birliklerinin yüksek teknoloji ürünü roketlerle yaptığı saldırıda Basayev ve ekibinin öldürüldüğü açıklandı. Operasayonda Basayev’in yanı sıra Tarhan Ganijev’in de öldürüldüğü bildirilmektedir. Rus güvenlik güçleri daha önce de Basayev'in öldürüldüğünü açıklamışlar, ancak bu haberler doğrulanamamıştı. Ancak Basayev'in öldürüldüğü ilk defa en üst düzey istihbarat şefi tarafından açıklanırken, yerel bazı kaynaklar ve Basayev yanlıları ise, Basayev'in de bulunduğu Kamaz yük kamyonunun içindeki mühimmatın kaza sonucu patladığını ve çok sayıda kişinin öldüğünü savunuyor.

Rus haber ajansları, patlamada 12 Çeçen militanın öldüğünü duyururken, Rus askeri yetkililer, çok şiddetli patlama yüzünden cesetlerin parçalara bölündüğünü, bu yüzden öldürülen militan sayısı hakkında şu anda net bir bilgi verilemeyeceğini açıkladılar.

Önce Cevher Dudayev öldürülmüştü. Ardından Mashadov öldürüldü. Salman Raduyev yakalandıktan sonra bir hapishanede öldü. Daha sonra Hattap ve Saydullayev yapılan operasyonlarla ölü ele geçirildi. Daha sonra Hattab'ın zehirlendiği ileri sürüldü. Direnişe öncülük eden bütün isimler gibi şimdi de Çeçenistan direnişini fiilen yöneten Basayev’in öldürülmesinden sonra Rus hükümetinin Çeçenistan konusunda ciddi bir rahatlama yaşayacağı düşünülebilir. Özellikle Moskova yanlısı yerel hükümetin Çeçen operasyonlarında ön plana çıkarılmasından sonra Çeçenistan’da ciddi başarılar kazanan Rusya’nın Aslan Mashadov’dan sonra Şamil Basayev’i de öldürmesi Çeçenistan direnişini ciddi ölçüde zayıflatabilir. Basayev Rusya’da 1 numaralı terörist olarak biliniyordu. Basayev’in Çeçenistan Devlet Başkanı Ahmet Kadirov’un öldürülmesini de üstlenmişti. Bu saldırıdan sonra halihazırda Başbakan olan oğul Ramzan Kadirov kendisine bağlı 4 bin özel tim mensubu ile Şamil Basayev’i mutlaka öldüreceği ve babasının intikamını alacağını bildirmişti. Basayev’in ölüm haberi üzerine Çeçenistan Başbakanı Ramazan Kadirov, “aramızda kan davası var. O’nu ben öldüremediğim için üzgünüm” açıklamasında bulundu. Bu açıklamadan çok gizli yürütülen operasyonun Çeçenistan Başbakanı Kadirov'a bile söylenmediği anlaşılmaktadır.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Basayev’in öldürülmesini “hak ettiği bir ceza“ olarak değerlendirdi. Putin, “Basayev’in ölümü, Beslan’daki çocuklarımızın öldürülmesi, Moskova ve Rusya’nın diğer bölgelerindeki terör saldırıları gibi olaylara katılanlara çok iyi bir örnek oldu“ diyerek operasyona katılan Rus birliklerine teşekkür etti. Ancak terör tehdidinin hala büyük olduğunu söyleyen Putin, terörizmle mücadelenin devam edeceğine dikkat çekti.

Nikolay Patruşev, operasyonun, FSB'nin özellikle Rusya'daki terörist saldırılar için silahların sağlandığı denizaşırı ülkelerdeki mevzilerini güçlendirmesinden dolayı başarılı olduğunu kaydetti. Militanların 15-17 Temmuzda St. Petersburg'da yapılacak G-8 zirvesi nedeniyle Rusya'ya baskı yapılmasını sağlayacak planların hazırlığı içinde olduğunu kaydeden Patruşev, “Size daha önce bu operasyonun hazırlığıyla ilgili raporumda belirttiğim gibi operasyon, İnguş Cumhuriyeti'nde pazar gecesini pazartesiye bağlayan saatlerde düzenlendi. İnguş Cumhuriyeti'nde terörist saldırıları düzenleyen ve organize eden Basayev ile bazı militanlar bu operasyon sonucunda imha edildi” dedi. Putin de konuşmasında, Basayev'in öldürüldüğü operasyona katılan tüm güvenlik görevlilerine teşekkür ederek, “Bu, Beslan'da çocukların öldürülmesi, Budonnovsk'a saldırılması gibi tüm bu terörist eylemlere katılan canilerin cezalandırılmasına çok iyi bir örnek oldu” dedi.

Çeçenistan'da en tehlikeli direnişçi olarak anılan Basayev'den sonra ciddi bir ismin kalmadığı söylenebilir. Saydullayev'in öldürülmesinden sonra onun yerine geçen Doku Umarov'un da artık Çeçenistan savaşında tecrübe kazanan Rus ordusu ve Ramzan Kadirov'un 4 bin kişilik özel timi karşısında fazlaca bir şansının kalmadığı ileri sürülebilir. Bütün dikkatlerin Afganistan ve Irak'a yönelmesinden sonra dış yardım imkanları da giderek azalan Çeçen direnişçilerin daha küçük gruplarla bundan sonra vur-kaç eylemlerine girişebileceği öngörülebilir. Çeçenler tarafından Basayev'in ölümü ile okul baskını gibi kanlı terör eylemlerinin azalacağı da beklenen bir süreçtir. Zaten bu konuda Çeçenler arasında ciddi bir fikir ayrılığı vardı. Bir çok Çeçen bu tür sivil hedeflere yönelen eylemleri benimsememekteydi. Çeçen direnişi giderek zayıflarken bu süreçte önemli rolü bulunan, sahip olduğu ekonomik ve askeri gücü ile Rus birlikleri için dahi tehlikeli hale gelen Ramzan Kadirov'un kaderinin Moskova için artık tartışılır hale geldiği bir döneme girilmektedir. Diğer taraftan Rus istihbarat servislerinin ve özel timlerinin yeni hedefi olarak en önemli Çeçen savaşçılardan biri (ve belki de sonuncusu olan) Doku Umarov belirmektedir.

Çeçen direnişçilerinin temsilcisi Ahmet Zakayev Çeçen komutanı Şamil Basayev'in ölümünün Çeçenistan'da hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini söyledi ve ''Çeçen halkı var oldukça, Rusya'yla Çeçenistan arasında kabul edilebilir ilişkiler kurulmadıkça barış sağlanamaz'' açıklamasında bulundu.

Çeçen isyancılar tarafından kullanılan bir internet sitesinde de, Basavey'in öldüğü doğrulandı. Açıklamada Basayev'in bir ''şehit'' olduğu belirtilirken, ölüm nedeni konusunda Rusya'dan farklı bir iddia öne sürüldü. İnternet sitesine göre, Basayev bir özel operasyonda değil, konvoyunda bulunan dinamit yüklü kamyonette meydana gelen bir patlama nedeniyle öldü. Açıklamada ayrıca Basayev'le birlikte üç Çeçenin de öldüğü bildirilmektedir. Basayev'in ölümünün ''huzur vermeyeceğini'' de belirten Zakayev, ''Çeçen savaşının tamamen siyasi bir mücadele olarak başladığını, daha sonra ise şiddete saplandığını'' kaydetti. Zakayev, ''Şiddet sarmalına hapsolmuş haldeyiz. Bu daire ancak siyasi iradeyle kırılır'' diye konuştu. Yakın geçmişte direnişçi Çeçenlerin ''sürgündeki dışişleri bakanı'' olarak atanan Zakayev, bağımsız kaynakların Basayev'in ölümünü doğrulamadığını da söyledi.

Rus yetkililer, daha önce de Basayev'in öldürüldüğünü açıklamışlar, ancak bu iddialar teyit edilmemişti. Basayev’in ilk ölüm haberi 2000 yılında alınmıştı, Ardından Nisan 2002’de Rusya Genelkurmay Başkanı Anatoli Kvaşnin ve Mayıs 2002’de de General Troşin Basayev’in öldüğünü açıkladı. Benzer bir açıklama 2004’de de yapıldı. Şubat 2005 yılındaki Abhazya Federal Güvenlik Bakanı’nın da bu yöndeki açıklaması daha sonra yalanlandı. En son Ekim 2005 tarihinde yapılan Basayev öldürüldü haberi de daha sonra doğru çıkmamıştı.

Basayev’in üstlendiği ve/veya adının karıştığı büyük çaplı eylemler arasında 19 Ekim 2002’de Mc Donnalds Moskova saldırısı, 23 Ekim 2002’de Dubrovka’da rehin alma eylemi, 2003 yazında Moskova’da yapılan Rock Festivale bombalı saldırı, 1 Ağustos 2003’de Mozdok şehrinde askeri hastaneye yapılan saldırı, Şubat 2004’de Moskova metrosu saldırısı, Mayıs 2004’de Çeçenistan Devlet Başkanı Ahmet Kadirov’un öldürülmesi, Ağustos 2004’te yolcu uçağına bomba konarak düşürülmesi ve 2004 eylül’ünde kanlı Beslan saldırısı bulunmaktadır.

Şamil Basayev:

Şamil Basayev Salmanoviç 1965 yılında Çeçenistan’ın Vedeno bölgesinde doğdu. 1982’de ilk ve orta öğrenimini tamamladı. Ardından SSCB Hava kuvvetlerinde askerliğini tamamladı. Üç defa giridiği Moskova Devlet Üniversitesi Hukuk Fakültesi sınavlarının hiçbirini kazanamadı. 1987 yılında Moskova Mühendislik Fakültesine girdi. 1991 yılına kadar Moskova’da çalıştı. 1991 yılında Kafkasya Halkları Konfederasyonuna katıldı. 1991 yılında Rus Beyaz Sarayına yapılan darbe girişimi sırasında Beyaz Ev’in korunmasında iştirak etti. 1991 yılında Çeçenistan Devlet Başkanlığına aday oldu.

Basayev 9 Kasım 1991’de Tu-154 Rus yolcu uçağını Mineralni Vodu şehrinden Türkiye’ye kaçırarak ismini duyurdu. 1992’de Kafkasya Halkları Konfederasyonu komutanı seçildi. 1992 yılında Abhazya’nın Gürcistan’a karşı bağımsızlık savaşında yer aldı ve bölge komutanlığına kadar yükseldi. Bir ara Abhaz Savunma Bakan Yardımcılığı yaptı. 1994 yılında Cevher Dudayev’e katıldı. 1995’de Budyanovsk’da hastane baskının gerçekleştirdi. 1996’da Çeçenistan orduları komutanı oldu. 27 Ocak 1997’de Çeçenistan devlet Başkanlığı seçimine katıldı ve 2. oldu. Daha sonra bir çok bombalama ve baskın olayları düzenledi. 2000 yılında kendisine bağlı 150 kişiyle beraber Orta Doğu’ya geçti. Ardından tekrar Çeçenistan’a döndü ve Rusya’ya karşı tekrar askeri mücadeleye başladı.

Budyanov ve Beslan baskınından sorumlu tutulan ve çok sayıda rehine eylemleri düzenleyen Basayev’in son büyük eylemi ise kanlı Beslan baskını olmuştu. Basayev, 2004 yılında Kuzey Osetya'nın Beslan kasabasındaki bir ilkokula yapılan ve çoğu çocuk 350'den fazla kişinin hayatını kaybettiği kanlı eylemin de sorumluluğunu üstlenmişti.

Şamil Basayev, Rusya’da en çok aranan kişiler listesinin ilk sırasında yer alıyor. Rusya, Beslan kasabasındaki katliamın ardından Basayev’in başına 10 milyon dolar ödül koymuştu. Ancak bu ödülün kime verileceği konusunda bir netlik mevcut değildir.